.................................................................................................................

ภาพที่ ๓ วงจรชีวิตของปลาการ์ตูน (ดัดแปลงจาก Wilkerson, 1998)

ดอกไม้ทะเลหรือซีแอนนีโมนี่ (sea anemone) ไม่ใช่พืช แต่เป็นสัตว์ทะเลที่ไม่มีกระดูกสันหลังกลุ่มหนึ่ง จัดอยู่ในไฟลั่มไนดาเรีย (Phylum Cnidaria) คล้าสแอนโธซัว (Class Anthozoa) และออร์เดอร์ แอคตินีอาเรีย (Order Actiniaria) มีหลายครอบครัว ทั่วโลกพบมากกว่า ๑,๐๐๐ ชนิด ในแต่ละชนิดจะมีลักษณะของหนวดแตกต่างกัน อาศัยเกาะตามพื้นหินหรือทรายที่มั่นคง พบเพียง ๑๐ ชนิดเท่านั้นที่ปลาการ์ตูนใช้อาศัยได้ โดยแบ่งออกเป็น ๓ ครอบครัว (ภาพที่ ๔)ได้แก่

                ครอบครัวแอคตีนีอีดี้ (Family Actiniidae) มีลักษณะของปลายหนวดโป่งออกคล้ายลูกโป่ง

                ครอบครัวธาลัสซิแอนธีดี้ (Family Thalassianthidae) ลักษณะของหนวดสั้นคล้ายพรม

                ครอบครัวสตีโคแด๊คทิวลีดี้ (Family Stichodactylidae) มีหนวดยาว

ดอกไม้ทะเลหนวดสั้นเหมือนพรม

ดอกไม้ทะเลหนวดยาว

ดอกไม้ทะเลปลายหนวดโป่ง

ดอกไม้ทะเลหนวดยาว

        ดอกไม้ทะเลเหล่านี้ต้องอยู่ในน้ำตื้น เนื่องจากมีสาหร่ายกลุ่มซูแซนธาลลี่ (zooxanthallae) ที่มีขนาดเล็กอาศัยอยู่ภายในเซลล์ของหนวดและกรวยปาก โดยสาหร่ายเหล่านี้สามารถสังเคราะห์แสงและเป็นแหล่งที่ให้พลังงานกับตัวดอกไม้ทะเล ดังนั้น ดอกไม้ทะเลแต่ละตัวจึงต้องพยายามแผ่ลำตัวให้กว้างที่สุดเพื่อให้สาหร่ายสามารถรับแสงได้มากที่สุด

     อาวุธที่สำคัญของดอกไม้ทะเลคือเข็มพิษที่เรียกว่า นีมาโตสิสท์ (nematocyst) ซึ่งจะอยู่ตามบริเวณหนวดใช้สำหรับป้องกันตัวและจับเหยื่อ การที่ปลาการ์ตูนไม่เป็นอันตรายนั้น เนื่องจากดอกไม้ทะเลต้องสร้างเมือกบางชนิดออกมาเพื่อป้องกันตัวมันเองจากเข็มพิษที่มันปล่อยออกมาเช่นกัน ปลาการ์ตูนจะว่ายไปที่ฐานของดอกไม้ทะเลแล้วเอาลำตัวถูกับเมือกเหล่านี้ให้ติดตัว ทำให้เข็มพิษไม่สามารถทำอันตรายได้

การอาศัยร่วมกันของสามเกลอในธรรมชาติ

       ปลาการ์ตูน ดอกไม้ทะเลและสาหร่ายซูแซนธาลลี่สามารถอยู่ร่วมกันได้อย่างมีความสุข โดยปลาการ์ตูนเป็นสัตว์ที่มีพฤติกรรมหวงถิ่น มันจึงช่วยไล่ปลาผีเสื้อปากยาวที่ชอบมากินดอกไม้ทะเล ในขณะเดียวกันมันก็จะหลบภัยจากสัตว์อื่นโดยว่ายเข้าไปอยู่บริเวณหนวดของดอกไม้ทะเลที่มีเข็มพิษเป็นอาวุธ ส่วนสาหร่ายนั้นจะทำการสังเคราะห์แสงเพื่อผลิตน้ำตาลและกรดอินทรีย์ให้กับดอกไม้ทะเล ในขณะเดียวกันดอกไม้ทะเลจะผลิตกรดอะมิโนที่สาหร่ายนำไปใช้ประโยชน์ได้

ปลาการ์ตูนและดอกไม้ทะเล

      ปลาการ์ตูนแต่ละชนิดจะอาศัยดอกไม้ทะเลต่างชนิดกัน แต่ดอกไม้ทะเลไม่ทุกชนิดที่มันจะใช้อาศัยได้ ปลาการ์ตูนบางชนิดสามารถอยู่กับดอกไม้ทะเลได้หลายชนิด แต่บางชนิดก็สามารถอยู่ได้เพียงชนิดเดียว ขึ้นกับลักษณะทางภูมิศาสตร์และนิเวศวิทยาที่ดอกไม้ทะเลอาศัยอยู่

      จากการศึกษาปลาการ์ตูนและดอกไม้ทะเลที่มันอาศัยบริเวณเกาะขามและเกาะครามโดยสุหทัย ไพรสานฑ์กุลในปีพ.ศ. ๒๕๔๔ พบปลาการ์ตูน ๑ ชนิดคือ  ปลาการ์ตูนอินเดียนแดงอาศัยอยู่กับดอกไม้ทะเล ๒ ชนิดคือ ชนิด Heteractis magnifica และชนิด Stichodactyla gigantea จัดอยู่ในครอบครัวสตีโคแด๊คทิวลีดี้ (ภาพชุดที่ ๕ และภาพที่ ๖)